THEMA 2: MAATSCHAPPEN, ONRECHTSTREEKSE SCHENKINGEN EN KANSCONTRACTEN
VB 25032: Bijkomende inbreng in maatschap zonder uitgifte nieuwe aandelen – fiscaal misbruik wegens controlevoorbehoud
De feiten
De echtgenoten X-Y hebben in 2020 een maatschap C opgericht waarin zij 350 aandelen van BV Z inbrachten. De aandelen van de maatschap schonken zij vervolgens aan hun twee kinderen. De kinderen kregen elk 1 aandeel in volle eigendom en 4.514 aandelen in blote eigendom. De ouders behielden het vruchtgebruik over 9.028 aandelen plus 2 aandelen in volle eigendom.
In 2024 brachten de echtgenoten een onroerend goed in BV Z in en ontvingen hiervoor 754 nieuwe aandelen. Nu willen zij deze 754 aandelen inbrengen in de maatschap zonder uitgifte van nieuwe aandelen. Deze inbreng zou een onrechtstreekse schenking aan de kinderen vormen.
De statuten van de maatschap bevatten belangrijke controlemechanismen. De maatschap eindigt pas zes maanden na het overlijden van de langstlevende ouder. De ouders zijn statutaire zaakvoerders voor de volledige duur van de maatschap en kunnen niet worden afgezet. Als vruchtgebruikers oefenen zij het stemrecht uit over 9.030 van de 9.032 aandelen. Zij beslissen zonder de kinderen over de jaarrekening, de winstbestemming en alle gewone beslissingen. De ouders oefenen als zaakvoerders ook exclusief de stemrechten uit in BV Z.
De vraag aan Vlabel
De aanvragers vragen bevestiging dat de voorgenomen onrechtstreekse schenking niet onderworpen zal zijn aan erfbelasting op grond van de artikelen 2.7.1.0.2, 2.7.1.0.3, 2.7.1.0.5, 2.7.1.0.6, 2.7.1.0.7 en 2.7.1.0.9 VCF. Zij vragen ook bevestiging dat er geen sprake is van fiscaal misbruik.
De beslissing
De Vlabel oordeelt negatief. Er is sprake van fiscaal misbruik wegens ontwijking van artikel 2.7.1.0.3, 3° VCF. Bij overlijden zal de antimisbruikbepaling worden toegepast en wordt de verrichting belast als legaat.
De motivering
De Vlabel identificeert een quasi-totaal controlevoorbehoud door de ouders op basis van concrete statutaire bepalingen. Ten eerste kunnen de ouders als levenslange statutaire zaakvoerders niet worden ontslagen en beschikken zij over alle bestuursbevoegdheden. Alleen voor zeer specifieke handelingen zoals het wijzigen van de beleggingsstrategie voor meer dan 50% van het vermogen of het aangaan van pandovereenkomsten is toestemming van de algemene vergadering vereist. Voor alle andere beslissingen kunnen de ouders autonoom handelen.
Ten tweede controleren de ouders volledig de algemene vergadering. Met hun 9.030 stemmen op 9.032 kunnen zij bij gewone meerderheid alle belangrijke beslissingen nemen zonder de kinderen. Dit omvat de goedkeuring van de jaarrekening en de bestemming van het resultaat. De winst wordt statutair van rechtswege gereserveerd, maar de algemene vergadering kan hiervan afwijken bij gewone meerderheid als het bestuur dit voorstelt. De ouders beslissen dus eenzijdig over winstreservatie of -uitkering. De kinderen kunnen zonder medewerking van de ouders nooit winsten laten uitkeren.
Ten derde oefenen de ouders als zaakvoerders exclusief alle stemrechten uit in BV Z, de vennootschap waarvan de aandelen in de maatschap zitten. De kinderen hebben geen enkele zeggenschap over de onderliggende vennootschap. Voor beslissingen waarvoor unanimiteit vereist is, beschikken de ouders over een vetorecht waarmee zij elke belangrijke wijziging kunnen blokkeren.
Deze cumulatie van controlemechanismen leidt ertoe dat het geschonken vermogen volledig onbeschikbaar blijft voor de kinderen tijdens het leven van de ouders. De kinderen kunnen niet zelfstandig beschikken, geen controle uitoefenen en moeten wachten tot na het overlijden van beide ouders. Dit is strijdig met artikel 2.7.1.0.3, 3° VCF dat beoogt dat de jongere generatie het geschonken vermogen kan activeren in het economisch verkeer.
De aangevoerde niet-fiscale motieven van uniforme governance overtuigen niet. Dit argument wordt alleen ingeroepen bij verrichtingen zonder registratie, terwijl bij de notariële inbreng in 2024 deze uniforme governance niet ter sprake kwam.
Daarnaast oordeelt de Vlabel dat de nieuwe gesplitste inschrijving van de 754 aandelen onder artikel 2.7.1.0.7 VCF valt. Het tegenbewijs blijft mogelijk door aan te tonen dat er een openlijke voorafgaande schenking heeft plaatsgevonden.
VB 25068: Kanscontract aandelen tussen echtgenoten
De feiten
De heer X (62 jaar) en mevrouw Y (62-63 jaar) zijn gehuwd onder scheiding van goederen. Zij bezitten elk 1.459 aandelen van besloten vennootschap A, wat de totaliteit van de uitgegeven aandelen vormt.
Zij willen een kanscontract sluiten waarbij bij overlijden van de eerststervende diens aandelenpakket automatisch in volle eigendom toekomt aan de langstlevende. Het contract wordt aangegaan voor onbepaalde duur maar eindigt bij echtscheiding of feitelijke scheiding van meer dan zes maanden (behalve om medische redenen). Er geldt een strikt vervreemdingsverbod zonder wederzijds akkoord. Zaakvervanging is mogelijk bij verkoop met wederzijdse toestemming.
Een belangrijk element is dat één van hun dochters onder bewind werd geplaatst bij beschikking van het vredegerecht. Een vererving aan deze dochter zou complicaties voor de operationele werking van de vennootschap teweegbrengen.
De vraag aan Vlabel
De aanvragers vragen bevestiging dat het kanscontract kwalificeert als een contract ten bijzondere en bezwarende titel, waardoor geen schenk- of erfbelasting verschuldigd is. Zij vragen ook bevestiging dat er geen sprake is van fiscaal misbruik.
De beslissing
De Vlabel oordeelt positief. Het kanscontract kwalificeert als een evenwichtig kanscontract ten bezwarende titel. Er is geen schenkbelasting of erfbelasting verschuldigd. De verrichting vormt geen fiscaal misbruik.
De motivering
Het contract is ten bijzondere titel omdat het beperkt is tot specifiek omschreven aandelen. Het contract is ten bezwarende titel omdat de kansen evenwichtig zijn. Beide partijen hebben een gelijkaardige levensverwachting (62-63 jaar oud, goede gezondheid volgens medische attesten) en een gelijkwaardige inleg (elk exact 1.459 aandelen).
Het strikte vervreemdingsverbod en het verbod op wederzijdse volmachten versterken het bezwarend karakter. De substantiële niet-fiscale motieven rechtvaardigen de gekozen structuur. De wederzijdse bescherming zonder inmenging van kinderen en het vermijden van complicaties door het bewind van de dochter zijn legitieme overwegingen. Een testament of schenking zou niet dezelfde zekerheid bieden omdat deze herroepbaar zijn.
VB 25073: Optioneel kanscontract met terugwerkende kracht
De feiten
De heer X (74 jaar) en mevrouw Y (74 jaar) zijn gehuwd onder gemeenschap van goederen. De man bezit eigen onroerende goederen ter waarde van 1.251.000 euro. De vrouw bezit eigen onroerende goederen ter waarde van 1.320.000 euro.
Zij willen een optioneel kanscontract sluiten over deze onroerende goederen. De langstlevende moet binnen vier maanden na overlijden beslissen of hij/zij de optie licht. Cruciaal is dat aan het uitoefenen van de optie terugwerkende kracht wordt toegekend tot op het moment van overlijden. Het contract eindigt bij echtscheiding of feitelijke scheiding. Er geldt een vervreemdingsverbod behoudens wederzijds akkoord. Zaakvervanging is mogelijk.
De echtgenoten hebben vier kinderen waarmee de verstandhouding niet altijd even goed is. Zij wensen een regeling die met zekerheid reservebestendig is.
De vraag aan Vlabel
De aanvragers vragen bevestiging dat het optionele kanscontract geen aanleiding geeft tot schenkbelasting bij registratie en geen erfbelasting bij overlijden. Zij vragen bevestiging dat wel verkooprecht verschuldigd is bij het lichten van de optie voor onroerende goederen. Tot slot vragen zij bevestiging dat er geen sprake is van fiscaal misbruik.
De beslissing
De Vlabel oordeelt positief. Het optionele kanscontract kwalificeert als een evenwichtig kanscontract ten bezwarende titel. Er is geen schenk- of erfbelasting verschuldigd. Bij het lichten van de optie is wel verkooprecht verschuldigd voor onroerende goederen. Er is geen fiscaal misbruik.
De motivering
Het contract is ten bijzondere titel omdat het beperkt is tot specifieke onroerende goederen. Het is ten bezwarende titel omdat beiden 74 jaar oud zijn, in goede gezondheid verkeren (bevestigd door medische attesten) en de inleg gelijkwaardig is (verschil van 69.000 euro op ruim 1,3 miljoen euro is verwaarloosbaar).
De terugwerkende kracht is essentieel. Sinds 1 januari 2023 bepaalt artikel 5.147 BW dat opschortende voorwaarden alleen uitwerking voor de toekomst hebben. Zonder terugwerkende kracht zou bij een optioneel kanscontract erfbelasting verschuldigd zijn op roerende goederen die door zaakvervanging in de plaats komen. Door expliciet terugwerkende kracht te bedingen wordt dit vermeden.
De niet-fiscale motieven zijn de volgende: be bescherming van de langstlevende, het behoud van levensstandaard en het vermijden van inkorting door kinderen met wie de relatie moeilijk ligt, zijn legitieme overwegingen.
VB 25057: Kanscontract met leeftijdsverschil van 11 jaar
De feiten
De heer X (67 jaar) en mevrouw Y (57 jaar) zijn gehuwd onder gemeenschap van goederen met een recent gewijzigde huwelijksovereenkomst waarbij vruchten van eigen goederen uit de gemeenschap worden gesloten. De man bezit een eigen geldsom van 152.344,80 euro. De vrouw bezit een eigen geldsom van 150.000 euro.
Zij willen een kanscontract sluiten waarbij het aandeel van de eerststervende in volle eigendom wordt verkregen door de langstlevende. Het contract is voor onbepaalde duur en eindigt bij echtscheiding of feitelijke scheiding. Er geldt een vervreemdingsverbod zonder wederzijds akkoord. Zaakvervanging is mogelijk.
Beiden verklaren in goede gezondheid te verkeren, wat wordt bevestigd door medische attesten. De aanvragers verwijzen naar rechtspraak waarbij leeftijdsverschillen tot 20 jaar werden aanvaard.
De vraag aan Vlabel
De aanvragers vragen bevestiging dat het kanscontract, ondanks het leeftijdsverschil van bijna 11 jaar, kwalificeert als een evenwichtig kanscontract ten bezwarende titel zonder schenk- of erfbelasting. Zij vragen ook bevestiging dat er geen sprake is van fiscaal misbruik.
De beslissing
De Vlabel oordeelt positief. Het kanscontract kwalificeert als een evenwichtig kanscontract ten bezwarende titel. Er is geen erfbelasting of schenkbelasting verschuldigd. De verrichting vormt geen fiscaal misbruik.
De motivering
Het contract is ten bijzondere titel omdat het beperkt is tot specifieke geldsommen. Het is ten bezwarende titel ondanks het leeftijdsverschil van bijna 11 jaar. De Vlabel verwijst naar eerdere voorafgaande beslissingen waarbij leeftijdsverschillen tot 15 jaar werden aanvaard.
De gelijkaardige levensverwachting moet concreet worden beoordeeld en mag niet alleen op objectieve leeftijd worden gebaseerd. De medische attesten die goede gezondheid bevestigen zijn doorslaggevend. De gelijkwaardige inleg is aanwezig omdat het verschil van 2.344,80 euro minimaal is en de gelijkwaardigheid niet verstoort.
De niet-fiscale motieven zijn overtuigend voor de Vlabel. De bescherming van de langstlevende, het behoud van levensstandaard en flexibiliteit in beheer zonder samenloop met erfgenamen rechtvaardigen de gekozen structuur. Het strikte vervreemdingsverbod versterkt het bezwarend karakter van het contract.
June, 12 oktober 2025.
